сокралды тарихи-мәдени нысандарының

Орналасқан жері: Маңғыстау облысы, Қарақия ауданы, Сенек селосынан 95 км солтүстік-шығыс бағытта, Оғыланды жерінде орналасқан.

Координатасы: N 43°35' 45.85", E 54°5' 4.73" 

Ескерткіштің сипаттамасы: 1980 жылы ҚазКСР мәдениет министрлігі «Қазқайтажаңғырту» институты ашып, оны Маңғыстау мемлекеттік тарихи-мәдени қорығы қосымша зерттеген. Казіргі таңда  Маңғыстау облысы әкімдігінің 2018 жылғы 5 қаңтар №3 қаулысы бойынша Жергілікті маңызы бар Тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енгізілген. Сондай-ақ, «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы бойынша өңірлік маңызы бар қасиетті нысандар тізіміне енді.

Қазіргі уақытта төбе етегінде сыйынушыларға арналған үлкен кешен салынған. Қорым төбе бойымен созылып жатыр (ең көнесі XVII-XVIII ғғ.). Қазіргі жер бетіндегі бөлігінде өңделмеген тастан қаланған тас үйіктері, қарапайым қоршаулар, тас-жәшік, сандық тастар түрінде. Қорымда (19 ғ.-ғы) қарапайым сағанатам, құлпытастар бар. Олардың қабырғалары жоғарғы көркем өрнектермен қашалған. Жаңа кесене Оғыланды зиратының үстінен тұрғызылған. Қорым аумағына кірер тұста орналасқан, күмбезі биік қарапайым сәулеттік пішінде салынған.

Тарихи-деректер, аңыз-әңгімелер: Ел арасында сақталған аңыздарға қарағанда Бекет-Атаны осы жерден мешіт салуға бастап келген де осы Оғылан екен. Оғылан түркі тілдестер сөзі, ол «ұлан», «бала» деген ұғымды береді. Көшпенділердің тұрмыс-тіршілігіне байланысты бір орайда бірыңғай балалар дүние салып, осында жерленсе керек. Қорым қатардағы қарапайым орын емес, бірыңғай балалар жерленген жер болып, әулиелік «Оғыланды» деп аталады. Алдан күткен арманы, үміті өлшеусіз сәбилер қорымы кейінгілерге киелі, қасиетті орын ретінде белгілі болған. Бекет-Атаның өзі көзі тірісінде маған ниет қойып, келгісі келген, шарапат тапқысы келген адам әуелі Оғыландыға соғып зиярат етіп барып келсін деп жұртшылықты дағдыландырған.

Аңыздардың тағы бір нұсқасында Йафис пайғамбар өзінің ұлы түрікке «Йафис-Оғланлы» деген лақап есім беріпті және соны бүкіл жұртының басшысы етіп қойыпты. С.Поляков «оғлан» сөзінің осы аймақта жиі кездесетініне мән бере отырып, осы атты иеленген тарихи соңғы адам Тоқтамыс ханның әкесі, XIV-ғасырдың 50-60 жж. Маңғыстаудың билеушісі – Түйеқожа оғлан (Тойқожа-оғлан) екендігін атап өтеді. Ал Әбіш Кекілбаев Маңғыстаудағы Оғландының әлгі Түйеқожа оғланмен байланысты болу ықтималдығын ескерткен болатын.

Дерек көзі:

1. Маңғыстау МТМҚ ММ мұрағат материалдары;

2. Мұхамбеткәрім Қожырбайұлы «Маңғыстау һәм қазақтың құпия шежіресі» Алматы-2013 ж.;

3. ҚазКСР мәдениет министрлігі «Қазпроектреставрация» институты экспедициясы материалдары. 1980 ж. «Казреставрация» мұрағаты.